Obowiązkiem pracownika, zatrudnionego w zakładzie pracy, jest świadczenie pracy w zakresie i w godzinach ustalonych z pracodawcą w umowie o pracę. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy stan zdrowia pracownika ulegnie pogorszeniu i nie będzie mógł on wykonywać swoich obowiązków. W takiej sytuacji pracownik ma prawo do otrzymania zwolnienia chorobowego i czasowego zaprzestania wykonywania pracy. Pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim może zostać skontrolowany przez pracodawcę w każdym czasie, bez uprzedniego uzgadniania terminu. Może to mieć miejsce w przypadku, kiedy pracodawca chce się upewnić, czy pracownik nie wykonuje w czasie zwolnienia innej pracy zarobkowej lub czy wykorzystuje zwolnienie chorobowe w sposób zgodny z jego celem.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
Przepisy regulujące kontrolę pracownika zawarte są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dziennik Ustaw. Nr 65, poz. 743 z późniejszymi zmianami),
Zgodnie z powyższą ustawą pracodawca dysponuje prawem do przeprowadzenia kontroli pracownika tylko w wypadku, jeżeli zatrudnia co najmniej 20 pracowników i opłaca za nich składki na ubezpieczenie chorobowe. W praktyce jednak pracodawca nie przeprowadza takiej kontroli osobiście, ale oddelegowuje w tym celu upoważnionego pracownika. Również, pomimo przeprowadzonej z ramienia zakładu pracy kontroli, pracodawca może wnioskować o dokonanie ponownej kontroli przez odpowiedni organ Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Celem działania ZUS będzie zbadanie zasadności i prawidłowości wydanego pracownikowi zwolnienia lekarskiego.
Obowiązujące prawo
Od dnia 1 stycznia 2019 roku weszły w życie przepisy regulujące konieczność informowania osoby wystawiającej zwolnienie chorobowe o miejscu przewidywanego pobytu w czasie trwania czasowej niezdolności do pracy. Obowiązkiem pracownika jest również poinformowanie pracodawcy i ZUS o zmianie miejsca swojego pobytu w terminie 3 dni od jej nastąpienia. Jeżeli pracodawca lub upoważniony przez niego pracownik nie zastanie osoby czasowo niezdolnej do pracy w deklarowanym miejscu pobytu, kontrola taka powinna być powtórzona. Pracownik jest wówczas zobowiązany do złożenia wyjaśnień w tej kwestii. Powodem uzasadniającym nieobecność pracownika może być np. wizyta u lekarza, konieczność osobistego dokonania zakupów spożywczych czy wykupienia koniecznych leków. Nieobecność, która nie została właściwie usprawiedliwiona, może być uznana za nadużycie zwolnienia.
Kontrole powinny być przeprowadzane szczególnie w przypadkach, kiedy dany pracownik często przebywa na krótkotrwałych zwolnieniach lekarskich, nie kontynuuje leczenia i nie uzyskuje kolejnych zaświadczeń o niezdolności do pracy od tego samego lekarza prowadzącego lub został w przeszłości pozbawiony prawa do wynagrodzenia w związku z nieprawidłowym wykorzystaniem zwolnienia lekarskiego. Kontrole zasadności i prawidłowego korzystania ze zwolnienia lekarskiego powinny być szczególnie często przeprowadzane w okresach wzmożonej nieobecności pracowników z powodu choroby. Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia lekarskiego może zostać zakwalifikowane jako naruszenie obowiązków pracowniczych i być podstawą do wypowiedzenia umowy o pracę lub zwolnienia w trybie dyscyplinarnym.
